پای پرانتزی یا ژنوواروم (Genu Varum) یکی از ناهنجاری‌های شایع اسکلتی است که در آن زانوها از هم فاصله دارند و مچ پاها به هم نزدیک‌اند. اگر این مشکل در بزرگسالی ادامه یابد، می‌تواند فشار زیادی بر مفصل زانو وارد کند و زمینه‌ساز آرتروز زودرس شود. خوشبختانه با پیشرفت روش‌های جراحی، جراحی پای پرانتزی یا همان استئوتومی یک راهکار مؤثر برای اصلاح این بدشکلی است.
اگر شما هم دچار مشکل پای پرانتزی شدید، میتوانید جهت مشاوره درمان این عارضه به دکتر مسعود حاجی خانی مراجعه کنید
جراحی پای پرانتزی چیست؟
جراحی پای پرانتزی یا استئوتومی زانو نوعی عمل جراحی اصلاحی است که در آن استخوان ران یا درشت‌نی برش داده می‌شود تا زاویه پا به وضعیت طبیعی بازگردد. این جراحی بیشتر در افراد جوان یا میانسال با آرتروز یک‌طرفه یا بدشکلی شدید کاربرد دارد.
چه زمانی جراحی توصیه می‌شود؟
در بزرگسالانی که:
- زانوی پرانتزی پیشرفته دارند
- درد زانو به‌ویژه در قسمت داخلی دارند
- تغییرات آرتروزی در تصاویر رادیولوژی دیده می‌شود
- تمایلی به تعویض مفصل زانو ندارند یا سنشان برای آن پایین است
استئوتومی می‌تواند یک گزینه درمانی عالی باشد.
انواع جراحی استئوتومی
| نوع استئوتومی | محل برش استخوان | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
| استئوتومی استخوان درشت‌نی (Tibial) | بالای ساق پا | برای زانوی پرانتزی (ژنوواروم) |
| استئوتومی استخوان ران (Femoral) | پایین استخوان ران | برای زانوی ضربدری (ژنووالگوم) |
| استئوتومی باز (Opening Wedge) | ایجاد فاصله استخوانی | در مواردی با نیاز به افزایش زاویه |
| استئوتومی بسته (Closing Wedge) | برداشتن قطعه استخوان | در مواردی با نیاز به کاهش زاویه |
مراحل درمان پای پرانتزی در بزرگسالان
📌 مرحله 1: معاینه بالینی و تصویربرداری
📌 مرحله 2: تصمیم‌گیری برای جراحی یا درمان محافظه‌کارانه
📌 مرحله 3: برنامه‌ریزی استئوتومی (نوع و زاویه)
📌 مرحله 4: عمل جراحی
📌 مرحله 5: مراقبت‌های پس از جراحی و فیزیوتراپی
📌 مرحله 6: بازگشت تدریجی به فعالیت‌های روزمره
جراحی تعویض مفصل پا پرانتزی
مزایای جراحی استئوتومی
مزایای جراحی استئوتومی زانو (به‌ویژه برای درمان پای پرانتزی در بزرگسالان) بسیار چشمگیر است؛ این جراحی به‌جای تعویض کامل مفصل، ساختار استخوان را اصلاح کرده و در نتیجه:
✅ مهم‌ترین مزایای جراحی استئوتومی:
- حفظ مفصل طبیعی زانو: برخلاف تعویض مفصل زانو، در استئوتومی مفصل اصلی حفظ می‌شود و این برای بیماران جوان بسیار مهم است.
- تأخیر در نیاز به تعویض مفصل: در بیمارانی که هنوز خیلی جوان هستند یا آرتروز فقط در یک سمت زانو دارند، این جراحی می‌تواند سال‌ها تعویض مفصل را به تعویق بیندازد.
- کاهش درد زانو: با توزیع متعادل‌تر وزن روی زانو، فشار از ناحیه آسیب‌دیده برداشته شده و درد به‌وضوح کاهش می‌یابد.
- افزایش عملکرد حرکتی: بسیاری از بیماران پس از جراحی، دامنه حرکتی بهتر و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و حتی ورزشی را به‌دست می‌آورند.
- پیشگیری از پیشرفت آرتروز: با اصلاح محور مکانیکی پا، روند تخریب مفصل متوقف یا کند می‌شود.
- بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های سبک: نسبت به تعویض مفصل، دوره نقاهت کوتاه‌تر و بازتوانی سریع‌تری دارد.
- عدم نیاز به پروتز مصنوعی: در افراد با سن پایین یا سطح فعالیت بالا، این مزیت اهمیت بسیاری دارد.
سوالات پرتکرار درباره جراحی پای پرانتزی
در ادامه پرتکرار ترین سوالات در زمینه جراحی پای پرانتزی را با جواب آورده ایم:
آیا جراحی پای پرانتزی درد دارد؟
در طول جراحی پای پرانتزی (استئوتومی)، بیمار تحت بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی قرار می‌گیرد و هیچ‌گونه دردی حس نمی‌کند. پس از پایان عمل و به‌ویژه در چند روز اول، ممکن است بیمار درد متوسط تا شدیدی را در ناحیه جراحی تجربه کند، اما این درد:
- کاملاً قابل کنترل با داروهای مسکن است (مثل مورفین، استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی)
- معمولاً در طی ۳ تا ۵ روز کاهش پیدا می‌کند
- با استفاده از یخ، بالابردن پا و استراحت کافی، شدتش کاهش می‌یابد
همچنین در دوران نقاهت، ممکن است هنگام ایستادن یا فیزیوتراپی کمی ناراحتی وجود داشته باشد که به‌مرور کاهش می‌یابد.
بعد از چه مدت می‌توان راه رفت؟
معمولاً از هفته دوم می‌توان با عصا راه رفت و پس از ۶ تا ۸ هفته، وزن کامل را روی پا گذاشت.
آیا احتمال عود مشکل پای پرانتزی بعد از جراحی وجود دارد؟
در حالت کلی، احتمال عود پای پرانتزی پس از جراحی استئوتومی بسیار پایین است، به‌ویژه اگر جراحی توسط یک متخصص ارتوپدی مجرب و فلوشیپ زانو انجام شود. با این حال، چند عامل می‌توانند در بازگشت نسبی بدشکلی یا کاهش اثربخشی درمان نقش داشته باشند:
عوامل مؤثر در احتمال عود:
- عدم رعایت دستورالعمل‌های توان‌بخشی و فیزیوتراپی
- وزن زیاد بدن که فشار مضاعف به مفصل وارد می‌کند
- جوش نخوردن کامل استخوان یا بدجوش‌خوردگی
- فعالیت‌های فیزیکی شدید زودهنگام پس از جراحی
- نقص در برنامه‌ریزی دقیق زاویه اصلاحی
چطور از عود جلوگیری کنیم؟
- رعایت کامل مراقبت‌های بعد از عمل
- پیگیری جلسات فیزیوتراپی و ویزیت‌های دوره‌ای
- کاهش وزن در صورت نیاز
- انجام دقیق تصویربرداری‌های پس از عمل برای بررسی زاویه اصلاح‌شده
✅ به‌طور کلی:
اگر بیمار توصیه‌های پزشک را رعایت کند و روند درمانی طبق اصول پیش برود، احتمال عود ناچیز است.
هزینه جراحی پای پرانتزی چقدر است؟
هزینه بسته به نوع جراحی، کلینیک و تخصص جراح متفاوت است. پزشکان دارای فلوشیپ زانو معمولاً عملکرد بهتری دارند