آرتروز زانو و فرسودگی مفصل یکی از شایع‌ترین دلایل ناتوانی حرکتی در سنین میانسالی و سالمندی است. امروزه بیماران بین دو گزینه درمانی پرطرفدار قرار می‌گیرند: تزریق سلول‌های بنیادی و تعویض کامل مفصل زانو. انتخاب بهترین روش بستگی به شرایط فردی بیمار، شدت تخریب مفصل، سن، سبک زندگی و اهداف درمانی دارد. در این مقاله به مقایسه علمی، مزایا، معایب و اثربخشی این دو روش درمانی می‌پردازیم.
تزریق سلول بنیادی با تعویض مفصل زانوچه تفاوتی دارند؟
برای مشاهده و مقایسه این دو روش یک نگاه کلی به جدول زیر بیندازید و پس از آن توضیحات تکمیلی را قرار داده ایم
| معیار مقایسه | تزریق سلول بنیادی زانو | تعویض مفصل زانو |
|---|---|---|
| ماهیت درمان | روش بازسازی (Regenerative) با هدف تحریک غضروف | جراحی جایگزینی مفصل با پروتز مصنوعی |
| میزان تهاجم | کم‌تهاجمی (غیرجراحی) | جراحی بزرگ با بیهوشی |
| اثربخشی | کاهش درد و کند کردن پیشرفت آرتروز، بازسازی محدود غضروف | درمان قطعی درد و بهبود کامل عملکرد مفصل |
| دوره نقاهت | کوتاه (چند روز تا یک هفته) | طولانی (۳ تا ۶ ماه همراه با فیزیوتراپی) |
| عوارض احتمالی | تورم و درد موقت، ریسک بسیار کم عفونت | عفونت، لخته خون، شل شدن پروتز، نیاز به جراحی مجدد |
| ماندگاری نتایج | ۲ تا ۵ سال (ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد) | ۱۵ تا ۲۰ سال (پایداری طولانی‌تر) |
| هزینه درمان | کمتر از جراحی، اما اغلب تحت پوشش بیمه نیست | بیشتر، اما اغلب توسط بیمه‌ها پوشش داده می‌شود |
| کاندید مناسب | بیماران با آرتروز خفیف تا متوسط، افراد جوان‌تر | بیماران با آرتروز شدید و درد غیرقابل کنترل، افراد مسن‌تر |
تزریق سلول بنیادی زانو چیست؟
تزریق سلول بنیادی زانو یک روش بازسازی (Regenerative Medicine) است که طی آن سلول‌های بنیادی برداشت‌شده از مغز استخوان یا چربی بدن بیمار به مفصل آسیب‌دیده تزریق می‌شود. هدف این روش، تحریک بازسازی غضروف و کاهش التهاب مفصل است.
این روش بیشتر در مراحل اولیه و متوسط آرتروز زانو توصیه می‌شود و می‌تواند به تأخیر در پیشرفت بیماری کمک کند.
تعویض مفصل زانو چیست؟
تعویض کامل مفصل زانو یا جراحی آرتروپلاستی، یک روش جراحی پیشرفته است که در آن غضروف و استخوان تخریب‌شده برداشته و با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. این درمان معمولاً برای بیماران با آرتروز پیشرفته یا درد شدید و غیرقابل کنترل توصیه می‌شود.
مفصل مصنوعی معمولاً از فلز و پلی‌اتیلن ساخته می‌شود و ماندگاری آن بین ۱۵ تا ۲۰ سال است.
مقایسه از نظر اثربخشی درمان
تزریق سلول بنیادی معمولاً در کوتاه‌مدت باعث کاهش درد و بهبود عملکرد می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند روند تخریب غضروف را کندتر کند، اما بازسازی کامل غضروف به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
در مقابل، تعویض مفصل زانو یک درمان قطعی‌تر محسوب می‌شود. بیماران معمولاً پس از جراحی، درد مزمن زانو را به‌طور کامل از دست می‌دهند و عملکرد حرکتی بهبود قابل‌توجهی می‌یابد.
مقایسه از نظر طول دوره بهبودی
دوره نقاهت تزریق سلول بنیادی کوتاه است. معمولاً بیمار ظرف چند روز می‌تواند به فعالیت‌های روزمره بازگردد.
اما تعویض مفصل زانو نیازمند دوره نقاهت طولانی‌تر (۳ تا ۶ ماه) و فیزیوتراپی منظم است تا بیمار بتواند به سطح عملکرد کامل بازگردد.
مقایسه از نظر ریسک و عوارض
تزریق سلول بنیادی به دلیل استفاده از سلول‌های خود بیمار، خطر رد یا واکنش ایمنی بسیار کمی دارد. عوارض شایع شامل درد موقت یا تورم در محل تزریق است.
در مقابل، تعویض مفصل یک جراحی بزرگ محسوب می‌شود و خطراتی مانند عفونت، لخته خون، سایش یا شل‌شدن مفصل مصنوعی وجود دارد.
مقایسه از نظر هزینه درمان
هزینه تزریق سلول بنیادی نسبت به جراحی کمتر است، اما معمولاً تحت پوشش بیمه نیست.
تعویض مفصل زانو هزینه بیشتری دارد، ولی بسیاری از بیمه‌ها بخشی از آن را پوشش می‌دهند. با این حال، به دلیل نتایج قطعی‌تر، برای بیماران مبتلا به آرتروز شدید ارزش بیشتری دارد.
کدام بیماران کاندید مناسب‌تری هستند؟
- تزریق سلول بنیادی: بیماران با آرتروز خفیف تا متوسط، افراد جوان‌تر، کسانی که به دنبال روش کم‌تهاجمی و تأخیری در جراحی هستند.
- تعویض مفصل زانو: بیماران مسن‌تر، کسانی که آرتروز پیشرفته دارند، افرادی که درد شدید و محدودیت حرکتی روزانه دارند و روش‌های غیرجراحی برای آن‌ها مؤثر نبوده است.
| گروه بیماران | کاندید مناسب تزریق سلول بنیادی | کاندید مناسب تعویض مفصل زانو |
|---|---|---|
| شدت آرتروز | خفیف تا متوسط | شدید و پیشرفته |
| سن بیمار | جوان‌تر یا میانسال (کمتر از ۶۰ سال) | معمولاً بالای ۶۰ سال |
| میزان درد | درد خفیف تا متوسط که با فعالیت تشدید می‌شود | درد شدید و دائمی که به دارو و روش‌های ساده پاسخ نمی‌دهد |
| وضعیت غضروف | هنوز بخشی از غضروف باقی مانده است | تخریب کامل یا تقریباً کامل غضروف |
| اهداف بیمار | به تعویق انداختن جراحی و حفظ مفصل طبیعی | رهایی از درد مزمن و بازگشت به عملکرد کامل |
| میزان فعالیت بدنی | افراد فعال که به دنبال حفظ حرکت طبیعی زانو هستند | افرادی که حتی در فعالیت‌های روزمره (راه رفتن، نشستن، خواب) محدودیت شدید دارند |
| بیماری‌های زمینه‌ای | بیمارانی که نمی‌خواهند تحت جراحی بزرگ قرار بگیرند | بیمارانی که مشکلی برای بیهوشی و جراحی ندارند |
| انتظار از درمان | کاهش درد، بهبود نسبی عملکرد و کند شدن پیشرفت بیماری | بهبود قطعی درد و بازگشت به کیفیت زندگی طبیعی |
مقایسه از نظر ماندگاری نتایج
اثرات تزریق سلول بنیادی معمولاً بین ۲ تا ۵ سال باقی می‌ماند و ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.
اما تعویض مفصل نتایجی پایدارتر دارد و عمر مفصل مصنوعی معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ سال است.
جمع‌بندی نهایی
تزریق سلول بنیادی و تعویض مفصل زانو هرکدام جایگاه درمانی خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب باید بر اساس شدت آرتروز، سن بیمار، اهداف درمانی و توصیه پزشک متخصص ارتوپدی انجام شود. اگرچه سلول‌های بنیادی می‌توانند روند بیماری را به تأخیر بیندازند، اما تعویض مفصل هنوز مؤثرترین و قطعی‌ترین درمان برای بیماران با آرتروز پیشرفته است.