شکستگی زانو یکی از آسیب‌های شایع ارتوپدی است که در بسیاری از موارد نیاز به جراحی برای تثبیت استخوان‌های شکسته دارد. اما پایان جراحی، پایان مسیر درمان نیست؛ بلکه مراقبت های بعد از عمل شکستگی زانو بخش بسیار مهمی از روند بهبودی و بازگشت عملکرد طبیعی مفصل به شمار می‌رود. رعایت دقیق توصیه‌های پس از عمل می‌تواند از بروز عوارضی مانند خشکی مفصل، چسبندگی یا تاخیر در جوش خوردن استخوان جلوگیری کند.
در این مقاله با نگاهی جامع، تمامی نکات کلیدی برای مراقبت صحیح پس از جراحی شکستگی زانو را بررسی می‌کنیم.
اهمیت مراقبت‌های بعد از عمل شکستگی زانو
مراقبت‌های پس از جراحی زانو نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان موفقیت درمان شکستگی زانو و کیفیت زندگی آینده بیمار دارد. حتی جراحی موفق، بدون بازتوانی و مراقبت اصولی می‌تواند به مشکلات ثانویه مانند کاهش دامنه حرکتی، ضعف عضلات، درد مزمن یا عفونت منجر شود. به همین دلیل، توجه به جزئیات مراقبتی اهمیت فراوانی دارد.
مراحل اصلی مراقبت بعد از جراحی شکستگی زانو
۱. مراقبت‌های اولیه در بیمارستان (۲۴ تا ۷۲ ساعت اول)
در این مرحله، تمرکز بر کنترل درد، کاهش التهاب و پیشگیری از عفونت است.
- استفاده از یخ در اطراف زانو برای کاهش تورم
- مصرف داروهای تجویز شده مانند آنتی‌بیوتیک و مسکن
- بالا نگه داشتن پا برای کاهش ادم
- بررسی علائم حیاتی و وضعیت گردش خون اندام تحتانی
- کنترل پانسمان و زخم جراحی توسط پرسنل درمانی
۲. مراقبت در منزل پس از ترخیص
پس از ترخیص، رعایت نکات زیر در خانه ضروری است:
- استفاده صحیح از عصا یا واکر برای جلوگیری از فشار روی زانوی عمل‌شده
- عدم خیس کردن پانسمان تا زمان تجویز پزشک
- مصرف منظم داروها طبق نسخه پزشک
- پایش تورم، قرمزی یا ترشح غیرعادی از زخم که ممکن است نشانه‌ی عفونت باشد
۳. فیزیوتراپی و توانبخشی زودهنگام
بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که حرکت دادن زانو، حتی به شکل غیرفعال، از روزهای ابتدایی آغاز شود. فیزیوتراپی به بازیابی دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف زانو و جلوگیری از خشکی مفصل کمک می‌کند.
مراحل فیزیوتراپی شامل:
- تمرینات غیرفعال اولیه (Passive Range of Motion)
- تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ
- تمرینات تعادلی و تحمل وزن
- راه رفتن با کمک وسایل کمکی و به‌تدریج بدون آن‌ها
جدول: مدت زمان تقریبی هر مرحله از بهبودی
| مرحله بهبودی | اقدامات اصلی | بازه زمانی تقریبی |
|---|---|---|
| هفته ۱ تا ۲ | کنترل درد و التهاب، استراحت نسبی | روزهای اول پس از عمل |
| هفته ۳ تا ۶ | شروع فیزیوتراپی و حرکت مفصل | به‌صورت تدریجی |
| هفته ۷ تا ۱۲ | تقویت عضلات و تحمل وزن کامل | بسته به وضعیت شکستگی |
| پس از ماه سوم | بازگشت به فعالیت‌های عادی | با نظارت پزشک |
مراقبت‌های تغذیه‌ای بعد از عمل شکستگی زانو
تغذیه مناسب می‌تواند به تسریع در ترمیم استخوان کمک کند. توصیه‌های غذایی شامل:
- مصرف کلسیم، ویتامین D و پروتئین کافی
- استفاده از مواد غذایی ضدالتهابی مانند ماهی، سبزیجات برگ‌دار و مغزها
- پرهیز از مصرف سیگار و الکل که روند ترمیم استخوان را کند می‌کنند
علائم هشداردهنده بعد از جراحی زانو که نیاز به پیگیری فوری دارند
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- تب بالای ۳۸ درجه
- قرمزی و تورم شدید در محل جراحی
- ترشح چرکی از زخم
- درد غیرقابل کنترل با دارو
- بی‌حسی یا سرد شدن پا
چه زمانی می‌توان به زندگی عادی بازگشت؟
بازگشت به فعالیت‌های روزمره بستگی به شدت شکستگی، نوع جراحی، میزان پاسخ به توانبخشی و وضعیت عمومی بیمار دارد. معمولاً بین ۲ تا ۴ ماه طول می‌کشد تا بیمار بتواند بدون کمک راه برود. فعالیت‌های ورزشی یا فیزیکی شدید ممکن است تا ۶ ماه به تعویق بیفتد.
نتیجه‌گیری: بهبودی کامل با مراقبت آگاهانه
عمل شکستگی زانو تنها نیمی از مسیر درمان است. مراقبت های بعد از عمل شکستگی زانو نقش حیاتی در بازگشت به تحرک کامل و جلوگیری از عوارض دارد. توجه به توصیه‌های پزشکی، پیگیری فیزیوتراپی و سبک زندگی سالم، کلید موفقیت درمان و بهبود پایدار است.