تزریق سلول بنیادی به زانو یکی از روش‌های نوین و پیشرفته در درمان آرتروز و آسیب‌های مفصلی است. این تکنیک با هدف بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده و تحریک روند ترمیم طبیعی بدن انجام می‌شود. در سال‌های اخیر تحقیقات علمی نشان داده‌اند که سلول‌های بنیادی می‌توانند به کاهش درد، بهبود حرکت مفصل و کند شدن روند تخریب غضروف کمک کنند. در ادامه با مراحل انجام این درمان آشنا می‌شویم.
توضیحاتی درمورد سلول بنیادی
مرحله اول: ارزیابی و معاینه بیمار
پیش از هر اقدامی، بیمار باید توسط پزشک متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی ارزیابی شود. در این مرحله شدت آرتروز یا آسیب مفصل زانو بررسی می‌شود. پزشک علاوه بر معاینه بالینی، از روش‌هایی مثل تصویربرداری (MRI یا رادیوگرافی) برای ارزیابی وضعیت غضروف و استخوان استفاده می‌کند.
در این مرحله، شرایط عمومی بیمار مانند سن، وجود بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت، فشار خون، مشکلات انعقادی) و مصرف داروها بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فرد کاندید مناسبی برای تزریق سلول بنیادی به زانو است.
مطالب مرتبط : مزایای تزریق سلول بنیادی برای درمان آرتروز زانو
درمان آرتروز با سلول های بنیادی
مرحله دوم: آماده‌سازی و انتخاب منبع سلول بنیادی
سلول‌های بنیادی مورد استفاده برای تزریق به زانو معمولاً از دو منبع اصلی به دست می‌آیند: مغز استخوان یا بافت چربی بدن بیمار. انتخاب منبع به شرایط فرد و تشخیص پزشک بستگی دارد.
پیش از برداشت سلول بنیادی، بیمار باید در شرایط استریل آماده شود. در این مرحله معمولاً از داروهای بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا بیمار دردی احساس نکند. سپس نمونه‌گیری از استخوان لگن یا بافت چربی شکم انجام می‌شود.
مطالب مرتبط : سن مناسب برای تزریق سلول بنیادی به زانو
مرحله سوم: جداسازی و آماده‌سازی سلول‌های بنیادی
پس از برداشت نمونه، سلول‌های بنیادی باید از سایر اجزای خون یا چربی جدا شوند. این کار در آزمایشگاه با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته سانتریفیوژ انجام می‌شود.
سلول‌های بنیادی جداشده سپس تغلیظ می‌شوند تا بیشترین تراکم سلولی در حجم کم فراهم شود. این سلول‌ها آماده تزریق مستقیم به مفصل زانو خواهند بود.
مطالب مرتبط : درصد موفقیت تزریق سلول بنیادی در آرتروز زانو
مرحله چهارم: آماده‌سازی بیمار برای تزریق
پیش از تزریق، ناحیه زانو ضدعفونی می‌شود تا از بروز عفونت جلوگیری گردد. بیمار روی تخت قرار می‌گیرد و زانو در وضعیتی ثابت قرار داده می‌شود. در صورت نیاز، از داروی بی‌حسی موضعی برای کاهش درد هنگام تزریق استفاده می‌شود.
گاهی اوقات برای افزایش دقت تزریق، از دستگاه‌های تصویربرداری مثل سونوگرافی یا فلوروسکوپی کمک گرفته می‌شود تا سلول‌ها دقیقاً در ناحیه آسیب‌دیده وارد شوند.
مرحله پنجم: تزریق سلول‌های بنیادی به مفصل زانو
در این مرحله سلول‌های بنیادی آماده‌شده به‌طور مستقیم به فضای مفصلی زانو تزریق می‌شوند. این تزریق معمولاً با یک سوزن مخصوص انجام می‌شود و زمان آن کوتاه است.
سلول‌های بنیادی پس از ورود به مفصل، به محل آسیب‌دیده جذب شده و با ترشح فاکتورهای رشد، روند ترمیم بافت غضروفی و کاهش التهاب را تحریک می‌کنند. این فرایند به مرور زمان باعث کاهش درد و بهبود حرکت مفصل می‌شود.
مرحله ششم: مراقبت‌های بعد از تزریق
پس از تزریق، بیمار باید مدتی در کلینیک تحت نظر بماند. بیشتر بیماران می‌توانند همان روز به خانه برگردند. توصیه می‌شود تا چند روز از انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش شدید خودداری کنند.
پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل درد یا التهاب تجویز کند. همچنین در صورت نیاز، فیزیوتراپی به‌عنوان مکمل درمان توصیه می‌شود تا عملکرد مفصل سریع‌تر بهبود پیدا کند.
مرحله هفتم: پیگیری و ارزیابی نتایج
بهبود کامل پس از تزریق سلول بنیادی به زمان نیاز دارد. معمولاً نتایج اولیه پس از چند هفته قابل مشاهده است، اما حداکثر تأثیر بین ۳ تا ۶ ماه پس از تزریق ظاهر می‌شود.
پزشک در جلسات پیگیری میزان کاهش درد، بهبود حرکت مفصل و وضعیت کلی زانو را بررسی می‌کند. در برخی بیماران ممکن است نیاز به تکرار تزریق یا استفاده از روش‌های ترکیبی وجود داشته باشد.
مزایای تزریق سلول بنیادی به زانو
این روش نسبت به جراحی تهاجمی‌تر مانند تعویض مفصل زانو مزایای متعددی دارد. از جمله: عدم نیاز به بستری طولانی، کم بودن عوارض، کوتاه بودن دوره نقاهت و استفاده از سلول‌های بدن خود فرد که احتمال پس‌زدن یا واکنش ایمنی را به حداقل می‌رساند.
علاوه بر این، تزریق سلول بنیادی می‌تواند روند تخریب غضروف را کند کرده و در برخی بیماران نیاز به جراحی تعویض مفصل را به تعویق بیندازد.
محدودیت‌ها و ملاحظات
هرچند تزریق سلول بنیادی به زانو یک روش نوین و مؤثر است، اما محدودیت‌هایی نیز دارد. این روش برای همه بیماران مناسب نیست و در موارد آرتروز پیشرفته یا تخریب کامل غضروف، تأثیر چندانی نخواهد داشت.
همچنین موفقیت درمان به کیفیت سلول‌های بنیادی، مهارت تیم پزشکی و شرایط فردی بیمار بستگی دارد. به همین دلیل ارزیابی دقیق پیش از شروع درمان اهمیت زیادی دارد.