آرتروز ستون فقرات یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی در سنین میانسالی و سالمندی است. در این بیماری، غضروف بین مهره‌ها به مرور زمان تخریب می‌شود و استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند. این ساییدگی می‌تواند باعث التهاب، درد، محدودیت حرکتی و حتی فشار بر اعصاب نخاعی شود. در این مقاله علائم آرتروز ستون فقرات را بیان کرده ایم.
شایع‌ترین علائم آرتروز ستون فقرات
آرتروز ممکن است در هر ناحیه‌ای از ستون فقرات شامل گردن (مهره‌های گردنی)، پشت (صدری) و پایین کمر (کمری) ایجاد شود. شدت و نوع علائم بسته به محل درگیری متفاوت است و تشخیص زودهنگام آن، تأثیر چشمگیری در کنترل علائم دارد. شایع ترین علائم آرتروز ستون فقرات شامل:
✅درد مزمن در ناحیه گردن یا کمر
اولین و شایع‌ترین علامت آرتروز ستون فقرات، درد مداوم در ناحیه درگیر است. درد گردن یا کمر ممکن است با حرکت، ایستادن طولانی یا حتی نشستن تشدید شود. این درد اغلب در انتهای روز بیشتر می‌شود و می‌تواند به دیگر نواحی مانند شانه، بازو، باسن یا پاها هم سرایت کند.
درد مزمن ممکن است در بعضی مواقع با سوزش یا احساس فشار همراه باشد. در بیماران مبتلا به آرتروز گردنی، درد ممکن است به پشت سر یا حتی چشم‌ها نیز برسد. در آرتروز کمری، گاهی درد به ران یا ساق پا تیر می‌کشد.
✅خشکی و محدودیت حرکتی
یکی از علائم کلاسیک آرتروز، خشکی مفاصل ستون فقرات به‌ویژه در ساعات اولیه صبح یا پس از استراحت طولانی‌مدت است. فرد ممکن است در شروع حرکت احساس کند ستون فقرات او سفت و غیرقابل انعطاف شده است. این خشکی معمولاً با انجام حرکات سبک کاهش می‌یابد.
همچنین ممکن است بیمار هنگام خم شدن به جلو یا چرخاندن گردن، احساس گرفتگی یا کشیدگی بیش از حد داشته باشد. این کاهش انعطاف‌پذیری می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند رانندگی، بلند شدن از زمین یا کار با کامپیوتر را دچار اختلال کند.
✅دردهای تیرکشنده (رادیکولار)
در صورتی که زوائد استخوانی یا دیسک‌های فرسوده به اعصاب خارج‌شونده از ستون فقرات فشار وارد کنند، درد تیرکشنده در اندام‌ها ایجاد می‌شود. درگیری اعصاب گردنی باعث انتشار درد به بازو و انگشتان، و فشار بر اعصاب کمری باعث انتشار درد به باسن، ران و ساق پا می‌شود.
علاوه بر درد، ممکن است علائمی مانند بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی نیز ظاهر شوند. این نشانه‌ها معمولاً یک‌طرفه هستند و بسته به شدت درگیری عصب، می‌توانند از خفیف تا ناتوان‌کننده متغیر باشند.
✅صدا دادن ستون فقرات هنگام حرکت
بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز از شنیدن صدای تق‌تق یا ساییدگی هنگام حرکت دادن گردن یا کمر شکایت دارند. این صداها نتیجه سایش سطوح مفصلی ناهنجار یا وجود زوائد استخوانی (استئوفیت) است. در صورتی که این صداها با درد یا محدودیت حرکتی همراه نباشند، نگران‌کننده نیستند.
اما اگر همزمان با درد یا قفل شدن ناگهانی همراه باشند، ممکن است نشانه آسیب جدی‌تر مفصلی یا عصبی باشند که نیاز به بررسی تخصصی دارند.
✅احساس بی‌ثباتی یا عدم تعادل
در آرتروز پیشرفته، فشار بر اعصاب حرکتی یا نخاع می‌تواند باعث اختلال در تعادل، لرزش یا احساس بی‌ثباتی در هنگام ایستادن و راه رفتن شود. افراد ممکن است حس کنند کنترل کافی روی حرکات خود ندارند یا احتمال زمین خوردنشان زیاد شده است.
این علامت به‌ویژه در سالمندان بسیار مهم است و می‌تواند باعث بروز زمین‌خوردگی‌های پرخطر شود. در این موارد، بررسی فوری وضعیت عصبی و ساختاری ستون فقرات ضروری است.
✅گرفتگی عضلانی و خستگی ناحیه‌ای
در واکنش به درد یا التهاب مفصلی، عضلات اطراف ستون فقرات منقبض می‌شوند و دچار اسپاسم یا گرفتگی می‌گردند. این وضعیت می‌تواند منجر به احساس خستگی مزمن در ناحیه کمر، شانه یا گردن شود. بیمار ممکن است دچار سفتی عضلات، ضعف حرکتی یا کوفتگی دائمی باشد.
✅تغییرات قامتی
در موارد مزمن، به‌ویژه در سنین بالا، آرتروز ممکن است باعث قوز کردن پشت، افتادگی شانه‌ها یا کاهش قد شود. این تغییرات ناشی از فشرده شدن مهره‌ها، تغییر در فاصله دیسک‌ها و ضعف عضلات نگهدارنده است. به‌مرور، قامت بیمار خمیده‌تر و ناپایدارتر می‌شود.
✅علائم اورژانسی عصبی
در موارد نادر، آرتروز پیشرفته می‌تواند کانال نخاعی را آن‌قدر تنگ کند که اعصاب مربوط به کنترل ادرار، مدفوع یا اندام‌های تحتانی آسیب ببینند. علائمی مانند بی‌اختیاری، بی‌حسی ناحیه تناسلی یا عدم توانایی در کنترل پاها از اورژانس‌های عصبی محسوب می‌شود و باید فوراً پیگیری گردد.
سوالات متداول
آیا آرتروز ستون فقرات قابل درمان است؟
درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد، اما با فیزیوتراپی، دارو، تزریق و در موارد خاص جراحی می‌توان روند بیماری را کنترل و کیفیت زندگی را حفظ کرد.
فرق آرتروز گردن با آرتروز کمر چیست؟
هر دو فرم آرتروز هستند، اما آرتروز گردن بیشتر باعث درد شانه، سردرد و بی‌حسی دست‌ها می‌شود، در حالی که آرتروز کمر با درد در پا، باسن و کاهش توان حرکتی بروز می‌کند.
آیا آرتروز با ورزش بدتر می‌شود؟
ورزش‌های شدید و ضربه‌ای مضر هستند، اما ورزش‌های سبک و اصلاحی مانند پیاده‌روی، شنا و تمرینات کششی باعث تقویت عضلات و کاهش درد می‌شوند.